7

0

  

Vandaag is het precies 273 jaar geleden dat in Schotland de Battle of Culloden plaatsvond. Een strijd waar velen van ons waarschijnlijk niets vanaf wisten totdat we deze dramatische strijd terugzagen in het leven van Claire en Jamie Fraser in Outlander. In de televisieserie en in de boeken van schrijfster Diana Gabaldon leren we beetje bij beetje meer over deze strijd. Door de ogen van Claire zien we het leger van de Jacobites door de jaren heen opgebouwd worden. Claire weet echter precies welke toekomst hen te wachten staat: de ondergang van de Highlander cultuur van leven. Nog elk jaar wordt deze bloederige slag herdacht.

Wat is het verhaal achter de Battle of Culloden? In verschillende delen werken we langzaam toe naar de slag die voor velen het einde betekende. Dit keer kijken we naar de Jacobites & het gevecht om de troon tussen 1667 en 1702. Een verhaal dat zeker niet onderdoet voor Game of Thrones.

Hoe zijn de Jacobites ontstaan?

De Battle of Culloden stond niet op zichzelf. Het was de uitkomst van jarenlange spanningen tussen voorstanders van twee verschillende koningen. Het begon eigenlijk allemaal al een eeuw eerder, toen James II zich in 1676 tot het katholieke geloof bekeerde. Als afstammeling van zowel de familie Stuart als van de familie Tudor was James de rechtmatige koning van zowel Schotland als Engeland.

Toen hij in 1685 de kroon overnam van zijn vader Charles I besloot James dat iedereen vrij was om zijn of haar eigen geloof te belijden. De protestantse bevolking van Engeland zag dit echter als een stap om het katholicisme tot het nationale geloof te maken. In 1688 kregen James en zijn katholieke vrouw Mary een zoon, James Edward Stuart, opnieuw een katholiek die nu erfgenaam was van de troon. In 1690 werd de angst van vele inwoners waarheid. Het parlement nam de Episcopaalse Kerk aan als het officiële geloof, een gematigd protestants geloof geregeerd door bisschoppen. Hierdoor kwam een eind aan de Presbyteriaanse kerk die door Henry VIII was opgericht, een kerk met de koning aan het hoofd van het geloof.

Protestanten in Engeland vonden dit te ver gaan en schakelden de hulp in van William III, de zoon van de Nederlandse Willem van Oranje en zijn vrouw Mary Stuart (de zus van koning James II). Als protestant kwam hij vanaf Nederland met een leger naar Engeland om James de mening van het volk in te laten zien. James II raakte in paniek en vluchtte met zijn gezin naar Frankrijk. William III werd vervolgens gekroond tot de nieuwe koning van Engeland en Schotland, een troon die hij deelde met zijn vrouw Mary Stuart (de dochter van James II). Ja, de stamboom is behoorlijk ingewikkeld. Ze hebben allemaal dezelfde namen en trouwden onderling ook nog eens met elkaar.

Sommigen zagen James echter nog als de rechtmatige koning, met zijn zoon James Edward Stuart als opvolger van de troon. Met name in Schotland leefde deze sympathie, aangezien zij onder het bewind van koningin Mary juist een katholieke vorst kenden. Deze mensen verenigden zich als de Jacobites (Jacobus is de Latijnse naam voor James). En als het hoofd van een clan eenmaal de kant van de Jacobites had gekozen, volgden al zijn mannen hem in de strijd.

The Battle of Killiecrankie

In maart 1689 kwam het parlement in Edinburgh bij elkaar om gezamenlijk de brieven te lezen die William III en James II hadden gestuurd met de vraag voor steun. Maar de hoop voor de Jacobites werd al snel de grond in gedrukt toen William werd uitgeroepen tot rechtmatige koning van Engeland en Schotland. Enkele edellieden schaarden zich wel nog steeds achter James, zoals John Graham, een generaal onder het bewind van James. Hij stormde de zaal uit en leidde zijn troepen door de straten van Edinburgh om iedereen op te roepen een leger te vormen voor James II.

John Graham schreef brieven naar de clans in Schotland en wist op die manier een leger van ongeveer 2000 man bij elkaar te krijgen. De meeste Highlanders hadden nog nooit gevochten in een grote strijd, maar John leidde zijn manschappen op met de nieuwste strategieën. Hij at met zijn mannen, en sliep tussen hen in op de grond.

Verschillende weken gingen voorbij, totdat het leger van William III en James II elkaar op 27 juli 1689 troffen bij Blair Castle. De Highlanders hadden honger en waren moe. Moest John Graham zijn leger de strijd in werpen of wachten tot meer mannen zich bij zijn leger hadden gevoegd? Slim als hij was liet hij zijn Highlanders hoog in de heuvels terugtrekken, wachtende tot het leger van William III zou komen. De troepen van William hadden moeite met de modderige hellingen en naderden de Highlanders heel langzaam. Pas toen het donker werd beval John zijn mannen over te gaan tot vechten. En in drie minuten was het gevecht voorbij en hadden de Jacobites gewonnen.

William III had misschien deze strijd verloren, maar zijn doel niet. Op het moment van overwinning wordt John Graham neergeschoten. En zonder zijn leiderschap wisten de clans niet wat ze moesten doen. Kort na de strijd werden deze soldaten uit het Jacobite leger dan alsnog in de straten van Dunkeld verslagen. Koning William dacht de zaak gewonnen te hebben en richtte zich weer op zijn oorlog met Frankrijk. Ondertussen groeide de populariteit van James II nog steeds, iets dat William behoorlijk bleek te onderschatten.

The Massacre of Glencoe

In 1691 besloot koning William III dat de clanhoofden amnestie konden krijgen als ze vóór de start van het nieuwe jaar hun trouw zweerden aan William en Mary. De meesten voelden zich hier niet goed onder, omdat ze James II wilden steunen. Uit angst voor hun eigen veiligheid werd een brief opgesteld naar James II met de vraag of ze deze eed van trouw toch mochten afleggen. Pas op 12 december kregen zij toestemming van James de eed af te leggen, om ook de veiligheid van zijn trouwe onderdanen te kunnen garanderen. Maar op het moment dat deze brief arriveerde in Edinburgh, was er nog maar weinig tijd voor de clans om deze eed ook daadwerkelijk af te leggen.

Alasdair MacDonald arriveerde op 31 december in Fort William, waar hij de eed wilde afleggen aan een militaire gouverneur. Hier kreeg hij echter te horen dat enkel een Sherif deze eed kon afnemen. De dichtstbijzijnde Sherif bevond zich echter in Inveraray, ruim 110 km verder. MacDonald ploeterde door de sneeuw en arriveerde op 3 januari eindelijk in Inveraray om vervolgens te horen dat de Sherif op vakantie was. Uiteindelijk legde MacDonald de eed af op 6 januari. Hij verontschuldigde zich voor het feit dat hij te laat was en vroeg of de Sherif misschien een goed woordje voor hem kon doen.

Op 2 februari 1692 arriveerden twee officieren en 120 mannen van de koning, die door de Highlanders hartelijk werden ontvangen en verzorgd. Op 13 februari begon de slachting. In totaal werden 38 mannen, vrouwen en kinderen van clan MacDonald neergeschoten. Koning William stelde een onderzoek in, maar gaf vervolgens een pardon aan zijn mannen. Het was een groot schandaal, maar niets gebeurde. Alleen de aanhang voor de Jacobites bleef groeien. Waar zou George R.R. Martin zijn ideeën toch vandaan hebben gehaald?

Na de dood van koningin Mary in 1694 regeerde William III nog een tijdje alleen, totdat ook hij in 1702 om het leven kwam. Hij viel van zijn paard toen het struikelde over een molshoop. Jacobites namen een toost op de kleine man in zijn zwarte jasje, de mol die verantwoordelijk was geweest voor de molshoop. William had zelf geen kinderen en werd opgevolgd door Anne, de dochter van James II en zus van Mary II (die dan weer met William III getrouwd was). Koningin Anne had maar liefst 17 kinderen, maar geen van hen overleefde om als troonopvolger te kunnen dienen.

Het Engels parlement besloot dat de troon niet naar haar halfbroer James Edward Stuart zou gaan (de zoon van James II), maar naar haar neef George. James was namelijk katholiek net als zijn vader en George was protestant. De Schotten werden echter niet meegenomen in deze beslissing en voelden zich aan de kant gezet door de Engelsen. En weer groeide de aanhang van de Jacobites.